این سالها، کپنهاگ پایتخت دانمارک؛ شهری که نه تنها به خاطر کیفیت بالای زندگی، بلکه بخاطر زیبایی ترکیب معماری تاریخی و طراحی مدرن ساختمانهای رنگینش، فضاهای سبز، کانالهای آب، زندگی شبانه و فرهنگ دوچرخه‌سواری شهروندانش شهرت دارد، به خاطر تمرکزش بر پایداری و ترویج سبک زندگی پایدار هم مورد توجه قرار گرفته است! در دورانی که مقاصد برتر سفر با چالش.های زیست‌محیطی ناشی از گردشگری بیش از حد روبرو هستند و در تلاشند تا راه‌حل‌های نوآورانه‌ای بیابند، کپنهاگ ابتکارعمل را به دست گرفته و در حال تعیین استانداردی در این زمینه است. شهرداری شهر با اجرای طرحی با عنوان کوپن‌پی (CopenPay) ، گردشگران را به پذیرش رفتارهای پایدار تشویق می‌کند. در این مدل تشویقی دیجیتالی، هر انتخاب آگاهانه‌ی زیست‌محیطی مستقیماً به پاداش‌های قابل اندازه‌گیری تبدیل می‌شود. بعبارتی فعالیتهایی که تحت نظارت این برنامه است مثل سوار شدن به مترو به جای اجاره ماشین، جمع‌آوری زباله یا رسیدگی به گلهای باغچه، به راحتی به اعتباراتی قابل بازخرید برای خوردن ناهار در بازارهای کشاورزی، شرکت در تورهای کانالهای آب شهر یا اجاره رایگان دوچرخه، تبدیل می‌شود. کوپن پی برنامه‌ای مفرح اما عملگراست که می‌تواند بر رفتار بازدیدکنندگان شهر، تأثیر گذاشته و آنها را در یک مأموریت پایدار بازی‌گونه قرار دهد که به جای بار سنگین گناه و ارائه ارقام و محاسبات انتشارگازکربن و تعیین میزان مصرف، با انجام عملی درحمایت از محیط زیست در همان لحظه، اعتبار کسب کرده و درآنان احساس رضایت‌بخشی ایجاد می‌کند. به این ترتیب برای مثال پس از بازگرداندنِ کیسه زباله، یک شمارشگر دیجیتال فعال می‌شود تا متوجه شوند که فعالیت‌های پایدار، نتیجه‌ای ملموس و قابل فروش به همراه دارند. هدف از راه‌اندازی این طرح تغییر نحوه‌ی تعامل مسافران با مقاصد گردشگری با تشویق به رفتارهای مسئولانه‌ای مانند استفاده از حمل ونقل عمومی، مشارکت در پاکسازی‌های زیست‌محیطی یا حمایت از پروژه‌های پایداری محلی‌ست و پرداخت‌های لحظه‌ای با ارائه مشوق‌های ملموس مانند اجاره رایگان دوچرخه، تورهای قایق‌سواری و حتی وعده‌های غذایی، نه تنها جنبه سرگرم کننده‌ای به پایداری می‌دهد، بلکه نشان می‌دهد که چگونه سفر آگاهانه می‌تواند هم برای بازدیدکنندگان و هم برای جوامع میزبان، مفید باشد. کوپن‌پی هزینه‌های بازدیدکنندگان را به مزایای فوری زیست‌محیطی و فرهنگی پیوند می‌دهد و به مسافران این امکان را می‌دهد که به طور معناداری در حفظ مکان‌هایی که بازدید می‌کنند، مشارکت کرده و تجربه اکتشاف خود را در مقصد، به تأثیری سازنده پیوند بزنند. هسته اصلی این برنامه، بر دو اصلِ عمل متقابلِ آشکار و شفافیت سیستماتیک استوار است. با گنجاندن پاداش‌های قابل اندازه‌گیری در لحظه، این برنامه یک محرک اصلاح‌کننده رفتار ایجاد کرده که هم لذت‌بخش و هم قابل دفاع است. بنابراین، گردشگران در راه بازگشت، این ذهنیت را که “پایداری نه تنها قادر به تبدیل به یک تجربه ارزشمند شخصی است، بلکه یک عادت قابل انتقال است”، با خود سوغات می‌برند. با اجرای آزمایشی این برنامه، کپنهاک ابتکارعمل تعیین استاندارد جدیدی برای چگونگی تأثیر مثبت گردشگری بر محیط‌زیست را در دست گرفته و حالا بسیاری از شهرهای دنیا از این نیروی پیشگام در گردشگری پایدار الهام گرفته و به فکر اجرایی کردن آن هستند. مدیران شهری در برلین، هلسینکی و برمن در حال آزمایش نسخه‌های مختلف این برنامه هستند و برای تطبیق دادن خود با وعده‌ای که نمونه اولیه اصلی در طول یک فصل نشان داده، با هم رقابت می‌کنند. این قابلیت صادرشدن کوپن‌پی نشان می‌دهد که منطق گردشگری سبزتر در کمتر از بیست و چهار ماه از یک دغدغه خاص به یک مدل تجاری استاندارد تبدیل شده است و هجوم سریع طرح‌های مشابه در پایتخت‌های منطقه‌ای نشان می‌دهد که یک پروتکل جهانی جدید درحال ظهور است: پروتکلی که به جای مالیات بستن صرف بر رفتارهای غیرمسئولانه، به سفرهای مسئولانه پاداش می‌دهد. در برلین، رهبران گردشگری شهری با تمجید این برنامه، در حال مطالعات امکان‌سنجی برای اجرای یک نمونه براساس برلین هستندکه قرار است با تأمین‌کنندگان منطقه‌ای، شرکت‌های مهمان‌نوازی و اپراتورهای فرهنگی به‌طور مشترک ساخته شده تا اطمینان حاصل شود که اهداف متقابل اقتصادی و زیست‌محیطی کاملاً همسو باشند. هلسینکی، سرزمین توجه همیشگی به فناوری‌های نوظهور و پایدار هم قصد دارد از این سیستم برای پیشبرد مأموریت گردشگری احیاکننده خود به ویژه برای حفاظت دائمی اکوسیستم دریای بالتیک استفاده کند.
و در شهر برمن آلمان، این ویژگی‌های کوپن‌پی در اقتصاد گردشگری شهر گنجانده شده‌است. در این شهر طرحی اجرا می‌شود که مسافران قطار ورودی را با هدیه‌هایی که شامل کوپن‌هایی قابل استفاده در فروشگاه‌های خرده‌فروشی و شرکای فرهنگی محلی هستند، غافلگیر می‌کند. پیش‌بینی شده این رویکرد که با حمایت گسترده گردشگران و اپراتورها روبرو شده، به تدریج گسترش یابد و برند برمن را به عنوان الگویی برای مقاصد پایدار، بیش از پیش تقویت کند. با افزایش علاقه مقامات گردشگری بسیاری از مناطق دنیا به این طرح، اجرای برنامه‌های آزمایشی در محیط‌های شهری، روستایی و ساحلی بسیاری از کلان‌شهرهای آسیایی و آمریکای شمالی رو به افزایش است؛ طرحی سازگار برای جبران گردشگری بیش از حد، مهار ردپای اکولوژیکی و پرورش جوامع تاب‌آور. و البته اجرای این الگو کاملا مطلوب برخی از مسافرانی است که سالها سفر مسوولانه را تمرین کرده‌اند. براساس آخرین پیش‌بینی‌های سازمان ملل، تعداد گردشگران بین‌المللی تا سال ۲۰۳۰ از ۱.۴ به ۱.۸ میلیارد نفر افزایش می‌یابد و این امر ضرورت توجه بیشتر به ترویج سفر مسئولانه را تشدید می‌کند. شعار امسال روز جهانی گردشگری؛ “گردشگری و تحول پایدار” است که بر تأثیر پایدار صنعت گردشگری بر اقتصاد، محیط‌زیست و فرهنگ جوامع میزبان تمرکز دارد.
سیمین ثقفی
