روز جهانی گردشگری هر سال در ۲۷ سپتامبر جشن گرفته می‌شود و توسط سازمان جهانی گردشگری ملل متحد (UNWTO ) برای افزایش آگاهی درباره نقش کلیدی گردشگری در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی طراحی شده است. برای سال ۲۰۲۵، مالزی به‌عنوان کشور میزبان این رویداد انتخاب شده است و شعار آن «گردشگری و تحول پایدار» (Tourism and Sustainable Transformation) تعیین گردیده است. این شعار تأکید دارد بر اینکه گردشگری به‌عنوان بخشی از زنجیره ارزش اقتصادی گسترده و با اثر اجتماعی عمیق، می‌تواند نقش محوری در مقابله با تغییرات اقلیمی و تحول اجتماعی–اقتصادی ایفا کند.
اهمیت شعار «گردشگری و تحول پایدار»
۱. گردشگری به‌عنوان موتور تحول اجتماعی و اقتصادیگردشگری صنعتی است که زنجیره ارزش اقتصادی گسترده‌ای ایجاد می‌کند، از مشاغل کوچک تا بنگاه‌های بزرگ، از بخش حمل‌ونقل تا اقامت و خدمات محلی. این گستردگی اقتصادی به این معناست که تغییرات مثبت در مدل‌های کاری، تولید درآمد، و توزیع ثروت از طریق گردشگری قابلیت گسترده‌سازی اثرات مثبت اجتماعی و معیشتی را دارد. در این زمینه، تحول پایدار می‌تواند به معنی توسعه اشتغال با کیفیت، درآمد پایدار و توزیع عادلانه‌تر باشد.
۲. مسأله تغییرات اقلیمی و نقش گردشگرییکی از چالش‌های اساسی امروز جهان، تغییرات اقلیمی است. گردشگری به دلیل حجم بالای ترددهای بین‌المللی و جابجایی انبوه مسافران اثر قابل توجهی بر مصرف انرژی، انتشار گازهای گلخانه‌ای، مصرف آب و تولید پسماندها دارد. اگر گردشگری به درستی مدیریت نشود، ممکن است به‌جای محرک توسعه، خود به عاملی در تشدید مسائل زیست‌محیطی تبدیل شود. اما در مقابل، با نگرش تحول پایدار، می‌توان توسعه گردشگری مبتنی بر مصرف مسئولانه، کاهش رد پای زیست‌محیطی، و تقویت حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی را پیش برد.
۳. تعامل میان جوامع محلی و گردشگرانتحول پایدار در گردشگری تنها به ابعاد زیست‌محیطی محدود نمی‌شود؛ بلکه اجتماعی و فرهنگی نیز هست. مشارکت جوامع محلی در برنامه‌ریزی، تقویت هویت فرهنگی و حفظ میراث، و پشتیبانی از کسب‌وکارهای کوچک محلی از جمله جنبه‌های کلیدی هستند که به توسعه فراگیر کمک می‌کنند. این رویکرد قابلیت ایجاد اشتغال محلی، توانمندسازی اقتصادی و حفظ اصالت فرهنگی را دارد.
۴. هم‌راستایی با اهداف توسعه پایدار همچنین، گردشگری پایدار می‌تواند نقش مهمی در تحقق اهداف توسعه پایدار سازمان ملل ایفا کند؛ از جمله رشد اقتصادی پایدار، اشتغال شایسته و رشد اقتصادی ، مصرف و تولید مسئولانه ، و نیز حفاظت از تنوع زیستی .در این راستا، UNWTO از رویکردهای علمی و سیاست‌گذاری مبتنی بر داده برای پیاده‌سازی استراتژی پایداری استفاده می‌کند که توانایی رصد انرژی، آب، پسماند و انتشار گازهای گلخانه‌ای را فراهم کند.
عناصر اصلی در پیاده‌سازی این شعار
۱) سیاست‌گذاری و چارچوب قانونیبرای تحقق شعار «گردشگری و تحول پایدار»، دولت‌ها و نهادهای قانون‌گذار باید سیاست‌هایی تدوین کنند که چارچوب‌مند باشند:
• مشوق‌های مالی و مشوق‌های سرمایه‌گذاری برای کسب‌وکارهایی که معیارهای زیست‌محیطی و اجتماعی را رعایت می‌کنند.
• مقررات زیست‌محیطی برای کنترل مصرف آب، انرژی و تولید پسماند در صنعت هتلداری و خدمات گردشگری.
• مشارکت با بخش خصوصی و عمومی برای توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل پاک، حمل‌ونقل عمومی یا کم‌مصرف انرژی، و تسهیل دسترسی برای گردشگران و جوامع محلی.
۲) ظرفیت‌سازی و آموزشیکی از چالش‌ها این است که عوامل محلی (هتل‌ها، دفاتر گردشگری، راهنماها و جوامع میزبان) برای درک مفاهیم پایداری و پیاده‌سازی آنها به آموزش و توانمندسازی نیاز دارند.برگزاری کارگاه‌ها، دوره‌های آموزشی، و شبکه‌سازی میان ذی‌نفعان می‌تواند توان مدیریتی، آگاهی زیست‌محیطی، و رویکرد مشتری‌مدار در صنعت گردشگری را تقویت کند.
۳) فناوری و نوآوریپیوند توسعه گردشگری با فناوری به دلیل امکان ردیابی بهتر مصرف منابع، تحلیل داده‌های زیست‌محیطی و اقتصادی، نقشی تأثیرگذار دارد. از این طریق می‌توان ردپای اکولوژیکی هریک از مراکز و شرکت‌های گردشگری را ارزیابی و بهبود داد. استفاده از سامانه‌های هوشمند مدیریت انرژی، مصرف آب، مدیریت پسماند می‌تواند راهگشا باشد. این هم‌راستایی با تحول دیجیتال در بخش گردشگری، بستری را برای شفافیت و پاسخگویی فراهم می‌کند.
۴) توسعه مشارکتی با جوامع محلیاجرای موفق تحول پایدار نیازمند درگیر کردن فعال جوامع محلی در طراحی و اجرای برنامه‌هاست.این مشارکت باید در تعیین نوع توسعه (مثلاً کجا گردشگر جذب شود، چه زیرساخت‌هایی ایجاد شود، چه نوع تجربه‌ای برای گردشگر فراهم گردد) مشخص شود. همچنین باید تلاش برای حفظ میراث فرهنگی، زبان، آداب و رسوم و توسعه اقتصادی محلی مورد توجه قرار گیرد تا مزایای اقتصادی به درستی توزیع شود و جوامع میزبان از اثرات منفی احتمالی مثلاً افزایش قیمت مسکن یا تخریب محیط‌زیست محافظت شوند.
۵) اندازه‌گیری و گزارش‌دهیبرای اینکه شعار تحول پایدار فقط جنبه شعاری نداشته باشد، لازم است شاخص‌های عملکرد تعریف شده و داده‌ها به‌صورت منظم گزارش شوند.این شاخص‌ها می‌توانند شامل میزان مصرف انرژی، انتشار CO₂، تعداد استخدام محلی، سهم درآمد اقتصادی محلی باشند. شفافیت در گزارش‌دهی به اعتماد عمومی، سرمایه‌گذاران و گردشگران کمک خواهد کرد و مسیر ارزیابی پیشرفت را تسهیل می‌کند.
فرصت‌ها و چالش‌ها
فرصت‌ها:
• افزایش درآمدهای گردشگری از طریق جذب گردشگران علاقه‌مند به تجربه‌های سازگار با محیط زیست و فرهنگی اصیل.
• شهرت مثبت بین‌المللی برای کشوری که بتواند مدل‌های موفق پایداری را اجرا کند.
• نوآوری در فناوری گردشگری که ظرفیت ایجاد کسب‌وکارهای جدید و توسعه اقتصاد دانش‌محور را می‌تواند فراهم آورد.
چالش‌ها:
• مقاومت برخی نهادها یا بنگاه‌ها به تغییر مدل سنتی درآمدزایی.
• هزینه‌های اولیه بالا برای پیاده‌سازی زیرساخت‌های پایدار و فناوری.
• نیاز به هم‌راستایی بین‌بخشی (گردشگری، محیط‌زیست، اقتصاد، فرهنگ) و اجماع سیاست‌گذاران، فعالان خصوصی و جوامع محلی.
• نیاز به داده و شفافیت برای پیگیری پیشرفت و پیوند آن به سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها.نقش روز جهانی گردشگری ۲۰۲۵ در ترویج این شعار روز جهانی گردشگری ۲۰۲۵ با برگزاری رویدادها، کنفرانس‌ها، کارگاه‌ها و نمایشگاه‌ها می‌تواند این شعار تحول پایدار را در سطح جهانی ترویج کند. حضور کشور میزبان مالزی به‌عنوان یک نمونه عملی، می‌تواند مدل‌ها و تجربیات موفق اجرای این شعار را به سایر کشورها منتقل کند. همچنین این روز می‌تواند پلتفرمی برای تبادل دانش، شبکه‌سازی فعالان گردشگری، سیاست‌گذاران، دانشگاه‌ها و جامعه مدنی باشد تا چالش‌ها، راهکارها و تجربیات موفق بومی را به اشتراک بگذارند.
و سرانجام شعار «گردشگری و تحول پایدار» برای روز جهانی گردشگری ۲۰۲۵ نه یک بیان کلیشه‌ای، بلکه یک چشم‌انداز تأثیرگذار است که می‌تواند مسیر آینده صنعت گردشگری را تعریف کند. از طریق سیاست‌گذاری هوشمند، آموزش، فناوری، مشارکت جوامع محلی و گزارش‌دهی شفاف، می‌توان تحولی واقعی ایجاد کرد که اقتصاد، محیط زیست و جامعه را به‌طور هم‌زمان تقویت کند.اگر UNWTO و کشورهای عضو بتوانند این شعار را به اقدام عملی، پروژه‌های پایلوت و مدلسازی موفق بدل کنند، روز جهانی گردشگری ۲۰۲۵ می‌تواند نقطه عطفی در مسیر توسعه گردشگری پایدار جهانی باشد.
