سازمان جهانی گردشگری موضوع «گردشگری و تحول پایدار» را بهعنوان شعار محوری روز جهانی گردشگری ۲۰۲۵ اعلام کرده و این ابتکار عملی است که هرساله توسط این سازمان درسطح دنیا مطرح می شود و هدف از این نام گذاری ، نقش آفرینی گردشگری بهعنوان عاملی تحولآفرین و محرک تغییرات مثبت اجتماعی و اقتصادی است. با این حال، تحقق این شعارها در کشورهای مختلف نیازمند حکمرانی کارآمد، برنامهریزی راهبردی، پایش مستمر و تعیین اولویتهای روشن در راستای اهداف پایداری بلندمدت در هرکشور است و تحقق اهداف هر شعار هم به رویکرد کلان و برنامه های دولت ها با توجه به زیرساخت های موجود آنها بستگی دارد..
گردشگری پایدار به معنای استفاده از ظرفیتهای گردشگری به گونهای است که نیازهای امروز را برآورده کند، بدون آنکه منابع طبیعی و فرهنگی برای نسلهای آینده به خطر بیفتد.
این نوع از گردشگری بر سه رکن اساسی استوار است: حفاظت از محیط زیست، توسعه اقتصادی و عدالت اجتماعی. وقتی این اصول رعایت شود، گردشگری به محرکی برای تحول پایدار در جامعه تبدیل میشود و علاوه بر ایجاد درآمد، باعث تقویت هویت فرهنگی و اجتماعی می شود.
یکی از نکات برجسته گردشگری پایدار، حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی است. بناها، بافتهای تاریخی، مناظر طبیعی و منابع فرهنگی از جمله صنایع دستی هر منطقه، جزو ارزشمندترین داراییهای آن محسوب میشوند. بدون حفظ این سرمایهها، جذابیت گردشگری کاهش یافته و فرصتهای اقتصادی نیز محدود میشود. در اینجاست که جایگاه صنایع دستی متمایز می شود و از آن می توان به عنوان یک نقش آفرین درتوسعه پایدار که از جمله تحول گرا نیز هست یاد کرد.
این مفهوم وقتی در مورد گردشگری مسئولانه و احترام به محیط زیست صحبت می کنیم نمود بیشتری دارد چرا که نقش مهمی در ایجاد تجربههای ماندگار برای گردشگران و ایجاد حس مسئولیت در جامعه محلی دارد.
تجربه جهانی نشان میدهد مناطقی که صنایع دستی پایدار را بهطور جدی دنبال میکنند، موفق به ایجاد اشتغال پایدار، افزایش درآمدهای محلی و جذب گردشگران وفادار شدهاند. این امر نه تنها باعث رشد اقتصادی میشود، بلکه کیفیت زندگی مردم محلی را نیز ارتقا میبخشد. همچنین، توسعه گردشگری و صنایع دستی پایدار میتواند به حفظ تنوع فرهنگی و سنتهای بومی کمک کند، چرا که به همراه احترام به فرهنگ محلی، باعث حفظ میراث معنوی و فرهنگی یک جامعه میشود.
تحول پایدار در صنایع دستی ، فرآیندی تدریجی است که همگان باید در آن نقش داشته باشند: از مسئولان و فعالان حوزه صنایع دستی تا مردم محلی و حتی خود گردشگران.
تحول پایدار در صنایع دستی یک فرصت طلایی محسوب می شود چرا که می تواند هم درآمد ایجاد کند، هم اشتغال پایدار فراهم آورد و هم میراث فرهنگی و طبیعی سرزمین را برای نسلهای آینده حفظ کند.
بدون تردید توسعه پایدار صنایع دستی با بهرهگیری از ظرفیتهای بومی، آموزش و فرهنگسازی و مشارکت همگانی، میتواند به تغییرات مثبت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منجر شود. این مسیر، هم موجب رفاه مردم و حفظ محیط زیست میشود و هم در قالب سوغات ویادگاری تجربه و دستاوردی متمایز و ماندگار برای گردشگران خلق میکند.
آنچه به صنایع دستی روح میبخشد منحصر بهفرد بودن هر یک از محصولات تولیدی است حتی اگر این محصولات به صورت سریوار تولید شده باشد همین که هر کدام با دست یک هنرمند و متفاوت از دیگری تولید شده روح مجزایی به خود گرفته است.
آنچه امروز به عنوان میراث فرهنگی در تاریخ به یادگار مانده و منبع تفاسیر متعدد شده است محصولات همین صنایع دستی است اما باید در نظر داشت صنایع دستی چه نقشی در اقتصاد کشور و به خصوص در اقتصاد روستایی بازی می کند و از این منظر چه سهمی در گردشگری کشور ایفا می کند.
صنایعدستی ایران به دلیل قابلیت ذاتی و متنوع، نقش مهمی در شکلگیری و توسعه پایدار ایفا میکند. این عرصه با تمامی شاخصهای توسعه پایدار همخوانی داشته واز نظر اقتصادی، فرهنگی، زیستمحیطی و حفاظت از منابع تجدیدناپذیر قابلیتهای ویژهای دارد که میتوان آن را در کارکرد های فراوان صنایعدستی دنبال کرد و از آن به عنوان ابزاری موثر در در راستای توسعه گردشگری نام برد.